Koliek: voorkomen, herkennen en doen

Koliek is een nachtmerrie voor iedere paardeneigenaar. Koliek is een verzamelnaam voor hevige buikpijn, die meerdere oorzaken kan hebben. Pijn door darmproblemen komt helaas veel voor bij paarden. Dit komt omdat paarden een bijzondere spijsvertering hebben. De totale lengte van het maagdarmkanaal van een paard is tussen de 35-40 meter lang. De darmen liggen uiteraard niet in een rechte lijn, maar met soms haakse bochten. Je kan je voorstellen dat hier een hoop mis kan gaan. De spijsvertering van een paard is erop berekend dat het dier de hele dag en nacht door beweegt en kleine hoeveelheden ruwvoer eet. Heel anders dan de manier waarop de meeste paarden worden gehouden, waardoor problemen kunnen ontstaan. Bij iedere koliek bij een paard geldt: zo snel mogelijk uw dierenarts bellen!

Meerdere vormen, diverse oorzaken

  • Koliek door verstopping in de darm
  • Gaskoliek
  • Zandkoliek
  • Krampkoliek
  • Koliek door wormen

Koliek door verstopping in de darm

Op een aantal plaatsen zijn in de darmenlussen vernauwingen waarachter verstoppingen kunnen ontstaan. Er zijn veel mogelijke oorzaken van een verstopping. Dat kan door het eten van stro, te zacht gras, teveel kuil, vlas of houtkrullen. Vaak krijgen die paarden niet voldoende andere ruwvezels waardoor ze aan de bodembedekking van de stal beginnen. Maar ook door het eten van te droog voer of omdat er onvoldoende (schoon!) drinkwater voorhanden is. Ook te weinig beweging of andere spijsverterings- of gezondheidsproblemen kunnen een oorzaak zijn. Een dikke prop verhindert dan de doorvoer in de darmen. 

Gebitsproblemen kunnen ook leiden tot een slecht kauwen van het hooi met een koliek door verstopping darm tot gevolg. Zorg dus voor regelmatige check van het gebit door een goede paardendierenarts/tandarts, bij jonge, maar zeker ook bij de wat oudere paarden.
Als een paard veel afvalt, weerstand heeft bij aanraking van de buik of aansingelen heeft moet je alert zijn op een spijsverteringsprobleem. Overleg met de dierenarts! Geef een goede kwaliteit olie door het voer en als het gebit van het paard niet meer optimaal functioneert  zorg dan viermaal daags voor een goede slobber en andere ruwvezelproducten om koliek te voorkomen. Zorg ook voor voldoende beweging: beweging stimuleert de darmwerking en werkt preventief tegen verstoppingen.

Gaskoliek 

Een gaskoliek ontstaat als gas zich ophoopt in de darmen. Het paard heeft enorme pijn bij deze vorm van koliek. Dat kan komen omdat er door een overschot aan suikerinname teveel gas wordt geproduceerd in de dikke darm. Ook kan er een teveel aan gas in de darm achterblijven door een gedeeltelijke blokkade door een draaiing of verstopping van de darm. Ook onvoldoende beweeglijkheid van de darmen kan een gaskoliek teweegbrengen. Dit kan bijvoorbeeld na een zware inspanning het geval zijn. Krachtvoer geven vlak voor het rijden wordt daarom afgeraden! Zorg echter wel dat jouw paard voldoende ruwvoer heeft gegeten, omdat het anders maagproblemen kan ontwikkelen door maagzuur dat omhoog komt. Een paard kan ook een gaskoliek krijgen door het eten van bedorven of schimmelig voer, bij voerwijziging of als hij of zij ineens grote hoeveelheden voer krijgt (of de voerton leeg eet!).

Zandkoliek 

Een paard kan een zandkoliek krijgen door eten in de zandpaddock of op een kale weide zoeken naar eten, waarbij er teveel zand - kluitjes/wortels - mee naar binnen komen. Het zand blijft achter in de darm, door het gewicht zakt de darm een beetje uit en kan er een gedeeltelijke verstopping ontstaan. Door het nemen van een mestmonster en dit uit te wassen in een emmer water of in een plastic handschoen, kun je zien of er veel zand in de mest zit. Let op! Niet altijd is dit zichtbaar, want zand wordt beetje bij beetje uitgescheiden, dus niet continu. Is er geen zand in de handschoen wil dat dus niet zeggen dat jouw paard geen zandkoliek heeft! Het kan gewoonweg verstopt zitten achter een darmlus. Zandkoliek verraadt zich door een afwisseling van dunne mest en dan weer goede mest. Wees bij dunne mest altijd alert op zand! Geef een goed Psyllium product bij vermoeden van zand en vul dit aan met een goede kwaliteit olie. Natuurlijk is voorkomen het beste: zorg dat een paard niet teveel zand binnenkrijgt, en geef regelmatig een Psyllium kuurtje, ook als jouw paard geen zandkoliek heeft. Ieder paard krijgt tenslotte zand binnen, ook via het hooi.

Krampkoliek paard

Het paard heeft buikpijn door het samentrekken van de darmspieren. Dat kan komen door verandering van voer, de overgang van hooi naar vers gras of andersom, verandering in het weer en drinken van te koud water. Ervaring leert dat een gebrek aan Magnesium hier ook aan bijdraagt. Magnesium, in de vorm van citraat, geeft de spieren de energie om te kunnen ontspannen. Een paard dat regelmatig Magnesium als supplement krijgt, heeft minder kans op een krampkoliek.

In tijden van stress is een paard meer gevoelig voor het krijgen van een krampkoliek. Door stress verandert de darmflora en kunnen krampen ontstaan. Geef ter voorkoming druppels of poeders voor het verminderen van onrust.

Koliek paard door wormen

Wormen en larfjes van wormen kunnen door de darmwand kruipen. Hierdoor kan de darmwerking afnemen met een koliek bij het paard als resultaat. Ook lintwormen kunnen de boosdoener zijn. Laat de mest van het paard regelmatig - eens per half jaar - testen op wormen en ontworm op basis van infectiedruk of resultaat van het mestmonster.

Ingrediënten ter ondersteuning bij koliek

Bij lichte vormen van koliek of bij paarden die regelmatig koliek hebben kunnen zeer goed natuurlijke producten worden ingezet om de lichte koliek zo snel mogelijk te doen verdwijnen. Preventief ondersteunen deze ingrediënten dat de klachten recidiveren.
Psyllium reguleert de darmen, voorkomt verstopping en voert zand af. Deze vezels kunnen tot twintig maal hun eigen gewicht aan water opnemen. Hierdoor maken ze de darminhoud zachter en volumineuzer waardoor de darmpassage wordt verbeterd.

Een combinatie van verdunde extracten van Absintalsem, Acorus calamus (Kalmoes), Rosmarinus officinalis (Rozemarijn) en Passiflora incarnata (Vleeskleurige passiebloem) gaat gasvorming in het spijsverteringskanaal tegen en stimuleert de eetlust. Het werkt verzachtend bij darmkrampen en een opgeblazen gevoel.

Een samenstelling met Chamomilla (Echte kamille), Zingiber officinale (Gember), Angelica archangelica (Grote engelwortel), Humulus lupulus (Hop), Carduus marianus (Mariadistel), Taraxacum officinale (Paardenbloem), Mentha piperita (Pepermuntblad), Lichen islandicus (IJslandsmos), Glycyrrhiza glabra (Zoethout), Calcium (als -carbonaat) en Magnesium (als -citraat) verbetert de spijsvertering en reguleert de maagfunctie.  

Management van het koliekgevoelige paard

Naast het toedienen van medicatie en/of supplementen is het bij koliek van groot belang om regelmatig te bewegen met het paard. Dit stimuleert de darmperistaltiek. Paarden die veel stilstaan en niet dagelijks bewegen kunnen last krijgen van verstoppingen. Zorg altijd voor voldoende ruwvoer van goede kwaliteit en vers drinkwater!

Ook is het belangrijk om het voer van het paard zoveel mogelijk hetzelfde te houden, zowel qua type voeding als qua tijd van voeren en grootte van de maaltijden. Plotselinge veranderingen in het voeraanbod kunnen gasvorming veroorzaken. Ook stress door verlies van een maatje, een nieuwe stal of eigenaar kunnen problemen veroorzaken. Vergeet niet dat een sedatie (tandarts!), enting, wormenkuur of andere gifstoffen soms ook koliekverschijnselen bij een aantal paarden lijken op te roepen.

Om zandkoliek te voorkomen is het raadzaam om een paard niet op een schrale wei te laten lopen, of hooi direct op het zand te voeren. De kans is groot dat uw paard, als hij het korte gras uit de grond trekt en opeet, veel zand mee naar binnen krijgt. Beter is om te zorgen dat jouw paard uit een goede hooiruif of slowfeeder eet, met rondom een betegeld stuk.

Lees ook de blog 'Het zal toch niet...? Zand!'