Door San op
Het lijkt wel of er de laatste tijd voortdurend nieuwe uitbraken zij. En als het dichtbij is, lopen er toch even rillingen over je rug: droes is de schrik van iedere paardeneigenaar of stalhouder. Vooral ook door de enorme hype die dan losbarst op social media, kan er overdreven angst ontstaan.
Om eigenaars bewust te maken van de impact van droes op het paard en zijn omgeving gaf paardenarts Erica van den Broek van Paardendokters op 15 mei een lezing. Dit deed zij samen met Rutger van der Peet, staleigenaar van Stal ’s Gravenweg in Vogelenzang. Deze grote pensionstal midden in de natuur, werd na 23 jaar geen enkel geval van droes te hebben gehad, er ineens heftig mee geconfronteerd. Wat een ramp! Gelukkig kreeg hij het met de juiste maatregelen snel onder controle. Zijn ervaring onderstreept het belang van tijdig handelen en preventie. De ELISA-bloedtest, een nieuwe benadering in het bestrijden van droes, blijkt van grote waarde.
Wat is droes?
Droes is een bacteriële infectie met de Streptococcus Equi. Deze veroorzaakt een wisselend beeld: variërend van snotneuzen, abcessen in de lymfeknopen aan het hoofd - deze kunnen ernstige complicaties geven – tot koorts. De abcessen en zwelling in het keelgebied kunnen dusdanig groot worden dat de luchtpijp wordt dichtgedrukt. Het paard kan ademnood ervaren. Als de abcessen eenmaal zijn doorgebroken voelt het paard zich meestal snel beter.
Sommige paarden kunnen helemaal geen of nauwelijks symptomen laten zien, maar wel drager zijn van deze bacterie. Bij de drager nestelt de bacterie zich in de luchtzak, en is dus van buitenaf niet zichtbaar. Pas bij vermindering van de weerstand kan de infectie weer actief worden en zichtbare klachten veroorzaken.
Omdat je een paard dat een dag wat lustelozer of een enkele snotneus heeft, niet altijd meteen verdenkt van droes, wordt de ziekte soms pas in een later stadium herkend. Hoewel een paard flink ziek kan worden, is de kans op blijvende schade door droes eigenlijk maar klein. Er is geen meldingsplicht voor droes!
De cijfers
Van de paarden die droes hebben gehad blijft 10% drager. 75% krijgt na het doormaken van de ziekte een verhoogde immuniteit tegen droes. Gemiddeld houdt dat voor een periode van 5 jaar aan. Bij de overige 25% is dat echter niet het geval: zij blijven net zo vatbaar als voorheen. Oudere paarden bouwen ook geen weerstand op tegen droes.
De gemiddelde stalpopulatie is dus minder immuun dan men denkt!
Verspreiding
De bacterie leeft ook buiten het paard nog even door. Met name in vocht zoals waterbakken of een vochtig weiland kan hij wel tot vier weken overleven. De bacterie verspreidt zich niet over lange afstanden door de lucht. Wel bij (semi)direct contact zoals bij drinken uit dezelfde waterbak, voerbak of staan in hetzelfde weiland. Ook indirect, dus via de handen, schoenen en kleding van de eigenaar of via stalgenoten kan droes van het ene paard op het andere worden overgebracht.
De bacterie kan slecht tegen droogte en zon, vandaar dat uitbraken minder in de zomer voorkomen. Maar het besmettingsrisico kan per seizoen natuurlijk ook erg wisselen. Omdat een jaar of tien geleden nog veel paarden in stallen stonden, waarbij ze geen contact met andere paarden hadden, waren uitbraken toen zeldzamer. Gelukkig zijn de leefomstandigheden voor paarden sindsdien wel verbeterd: meer paarden komen buiten en hebben meer direct, sociaal contact met soortgenoten in de stallen ernaast. Voor het uitbreken van droes is dat wel minder gunstig: een infectie kan zich sneller verspreiden.
Bovendien zijn mensen meer met hun paard op pad: ze doen mee aan wedstrijden of gaan met hun paard op vakantie. Bovendien worden er meer paarden uit het buitenland naar Nederland gehaald. Allemaal kansen voor de bacterie om zich te verspreiden. Realiseer je ook dat droes infecties vaak lang blijven bestaan, zeker in verhouding tot het rhino- en influenzavirus.
Is enting de oplossing?
Vaccinatie tegen droes verzacht alleen maar de symptomen. Een paard dat al geïnfecteerd is mag je niet enten. Als je voor het eerst vaccineert moet je deze tweemaal geven. Bovendien neemt de werking na 3 maanden al zichtbaar af en na 6 maanden moet je het weer herhalen. Dus je zit vast aan tweemaal per jaar enten. Kortom: de enting is geen oplossing van het probleem.
Wat kun je wel doen?
Neem maatregelen!
Ga je op wedstrijd? Neem zelf emmers voor water en hooinetten mee. Leen nooit van een ander. Laat jouw paard zeker niet neuzen met andere paarden op andere locaties. Als er ergens droes heerst, pas dan extra goed op: was je kleren en ga douchen voor je naar andere of je eigen paarden toe gaat. Neem je verantwoordelijkheid! Dit geldt natuurlijk ook voor nieuwe paarden op stal: zet deze twee weken apart in quarantaine!
Elisa -bloedtest
Vermoed je droes op stal of komt er een nieuw paard bij? Er is tegenwoordig een ELISA-bloedtest voor droes. Niet alle dierenartsen weten dit al, maar op deze link van het laboratorium vind je meer informatie.
Als de test positief is wordt, onder een roesje, de luchtzak gespoeld. Wat daar uitkomt wordt wederom getest. Deze test is 93% betrouwbaar. Het is dus mogelijk dat je desondanks toch de diagnose mist, maar de uitslag geeft wel een beeld. Is een paard drager? Dan zal hij of zij in de bloedtest positief zijn. Test het paard na het spoelen negatief? Dat is mooi! Helaas is dat geen garantie voor de toekomst, want hetzelfde paard kan later alsnog weer besmet raken! Daarom is een - bijvoorbeeld jaarlijkse- bloedtest aan te raden, afhankelijk van de omstandigheden.
Behandeling in de praktijk: een casus
Op de stal van Rutger staan heel veel paarden. En zij staan ook nog eens in groepsverband in paddocks en op weilanden. Daar was de uitbraak dus echt een regelrechte ramp. Om alles zo goed mogelijk aan te pakken stelde hij samen met paardenarts Erica de volgende richtlijnen op:
Eerst wordt bij alle dieren een bloedtest afgenomen. Bij de paarden met een positieve uitslag wordt de luchtzak gespoeld en de inhoud getest. Na het spoelen wordt na een week de bloedtest herhaald. In ongeveer 60% van de gevallen was de herhalingstest goed. Bij een aantal moet dan dus weer de luchtzak gespoeld worden en de quarantaine verlengd. Als de paarden een negatieve bloeduitslag hadden mochten ze bij deze stal naar de volgende stap in de quarantaine. Pas na weken zonder nieuwe problemen mochten ze weer terug in de groep. Op dit moment is op deze stal weer alles onder controle. Preventief laat Rutger in december alle paarden een bloedtest doen. Nieuwe paarden mogen pas op stal komen als zij een aantoonbare negatieve bloeduitslag hebben.
Sta je op een kleine stal waar weinig wisseling is in de samenstelling? Mooi, dan kun je vaak goede afspraken maken met elkaar. Zorg dat je weet wie er op stal komt en of ze ook op andere stallen komen. Spreek desnoods af om een keer allemaal een bloedonderzoek te doen. Zorg dat nieuwe paarden vooraf getest zijn en houd deze de eerste weken apart van de anderen. Dit geldt natuurlijk ook voor de eigenaar en de spullen van het paard.
Houd de weerstand in de gaten
Droes, of welke andere infectie dan ook, begint met een verminderde weerstand. Om de infectiedruk te verlagen is het apart zetten van de zieke paarden – dus zonder onderling contact - een goed idee. Maar deze eenzaamheid leidt bij een kuddedier als een paard wel tot stress. Stress is een grote ondermijner van de weerstand. Hetzelfde geldt ook met de komst van een nieuw paard op stal, pijn, zware training, een nieuwe eigenaar, transport of een verhuizing. Zeker als een paard een lange reis moet maken. Stress dus!
Daarnaast zijn er meer factoren die van invloed zijn op de weerstand: goede voeding met voldoende ruwvoer, een goede stofwisseling, huisvesting. Oudere, herstellende of zieke dieren kun je ondersteunen. Vraag advies!
Over de sprekers
Erica van den Broek maakt deel uit van het team van Paardendokters. Deze praktijk is gevestigd in het zuidelijk deel van Noord-Holland, in het dorp Zwaanshoek. In een vast team van vier erkende paardenartsen en twee assistentes, combineren zij vele jaren ervaring met aandacht voor nieuwe ontwikkelingen in paardengeneeskunde. Droes is een specialisatie van Erica. Haar inzet van de ELISA-bloedtest bij de bestrijding van droes is nog redelijk nieuw in Nederland.
Pensionstal ’s Gravenweg ligt aan de rand van de Amsterdamse Waterleidingduinen in Vogelenzang. Kenmerkend voor de stal zijn weidegang, groepshuisvesting en de mooie locatie. Staleigenaar Rutger van der Peet heeft er bewust voor gekozen om zijn ervaring met de uitbraak van droes te delen met paardenliefhebbers. Rutger en Erica: “Met deze lezing willen wij bereiken dat mensen zich bewust worden van het risico op droes. Ook als er nog geen uitbraak is. Met de bloedtest en de juiste maatregelen kan er veel ellende worden voorkomen.”
Meer lezen?
Lees ook in onze kennisbank over Droes