Olie is een veelbesproken onderwerp in de paardenwereld. Sommige paardeneigenaren zweren erbij, terwijl anderen er de nadelen van inzien. Er zijn inderdaad goede redenen om olie aan het rantsoen van je paard toe te voegen, maar het is cruciaal om te weten welke soorten olie geschikt zijn en welke juist niet. Een belangrijk detail dat hierbij vaak over het hoofd wordt gezien, is dat paarden geen galblaas hebben. Dit betekent dat ze grote hoeveelheden vet of olie ineens niet goed kunnen verwerken. Olie is niettemin een waardevolle, maar vaak verkeerd begrepen toevoeging aan het voer van paarden. Zowel de soort olie als de hoeveelheid sluiten nauw aan bij de behoefte van het individuele paard én zijn basisrantsoen. Dit artikel gaat in op de zin en onzin van olie bij paarden, met speciale aandacht voor het verschil tussen plantaardige en visolie.
De rol van de galblaas (of het gebrek daaraan)
In tegenstelling tot mensen hebben paarden geen galblaas. De galblaas dient bij andere dieren als opslagreservoir voor gal, een vloeistof die vetten afbreekt tijdens de spijsvertering. Bij paarden wordt gal continu in kleine hoeveelheden afgegeven door de lever, direct naar de dunne darm. Hierdoor kunnen ze vetten wel verteren, maar alleen in beperkte porties. Grote hoeveelheden olie ineens geven, kan leiden tot problemen zoals diarree of een overbelaste spijsvertering.
Dit verklaart waarom het belangrijk is om olie geleidelijk toe te dienen. Paarden zijn evolutionair gezien gewend aan een dieet van vezelrijk ruwvoer met slechts kleine hoeveelheden vet. Moderne toevoegingen zoals olie vragen daarom om voorzichtigheid.
Waarom olie aan je paard voeren?
Olie kan een waardevolle aanvulling zijn op het dieet van je paard. Het is een geconcentreerde bron van energie, wat vooral handig is voor paarden die veel arbeid verrichten of moeite hebben om op gewicht te blijven. Olie levert meer calorieën dan bijvoorbeeld granen, zonder de nadelige effecten op de bloedsuikerspiegel. Dit maakt het een veilige energiebron voor paarden met insulineresistentie of andere stofwisselingsproblemen.
Daarnaast kan olie bijdragen aan een glanzende vacht en een gezonde huid. Essentiële vetzuren, die in sommige soorten olie voorkomen, spelen een belangrijke rol in de gezondheid van de huid en de kwaliteit van de vacht. Ook de opname van in vet oplosbare vitamines (A, D, E en K) wordt bevorderd door de aanwezigheid van vetten in de voeding.
Plantaardige olie: niet altijd een goede keuze
Plantaardige oliën, zoals zonnebloemolie, worden vaak gezien als een goedkope en gemakkelijke optie om aan paarden te voeren. Echter, zonnebloemolie is juist een olie die je beter kunt vermijden. Deze olie bevat namelijk voornamelijk omega-6 vetzuren en nauwelijks omega-3 vetzuren. Een overmaat aan omega-6 kan ontstekingen in het lichaam bevorderen en de opname van omega-3 vetzuren belemmeren.
Andere plantaardige oliën, zoals lijnzaadolie, zijn een betere keuze, omdat ze rijk zijn aan omega-3 vetzuren. Lijnzaadolie bevat ALA (alfa-linoleenzuur), een type omega-3 vetzuur dat het paardenlichaam kan omzetten in EPA (eicosapentaeenzuur) en DHA (docosahexaeenzuur). Deze omzetting is echter niet altijd even efficiënt, waardoor het soms nodig is om EPA en DHA direct aan te vullen.
Een belangrijk aandachtspunt bij olie in de voeding is het verschil tussen paarden die vooral hooi eten en paarden die ook veel graan (krachtvoer) krijgen. Hooigevoerde paarden hebben van nature een gunstige omega-3/omega-6 verhouding in hun rantsoen. Hooi bevat bijvoorbeeld een omega-6:omega-3 verhouding van circa 0,6:1, vergelijkbaar met een natuurlijk grasrantsoen. Voeg je echter krachtvoer of graan toe, dan verschuift deze verhouding snel naar 2:1 of zelfs 7,8:1 afhankelijk van het vetgehalte en de hoeveelheid graan. Hierdoor krijgen deze paarden juist meer omega-6 binnen ten opzichte van omega-3, wat het risico op ontstekingen vergroot. Paarden die voornamelijk krachtvoer en granen krijgen, hebben dus vaak een overschot aan omega-6 in hun dieet. Het toevoegen van zonnebloemolie versterkt dit onevenwicht.
Voor paarden die veel krachtvoer krijgen is het extra belangrijk om oliebronnen te kiezen die rijk zijn aan omega-3 vetzuren (zoals lijnzaadolie of visolie), terwijl hooi gevoerde paarden doorgaans met een lagere onderhoudsdosering (bijvoorbeeld 30-60 ml lijnzaadolie) volstaan om het evenwicht te behouden. Graangevoerde paarden hebben doorgaans een hogere behoefte aan omega-3 rijke olie om de vetzuurbalans te herstellen— denk aan 60-120 ml lijnzaadolie of 30-60 ml visolie per dag.
Visolie: een waardevolle bron van omega-3
Visolie is een uitstekende bron van omega-3 vetzuren, met name EPA en DHA. Deze vetzuren hebben een sterke ontstekingsremmende werking en zijn belangrijk voor diverse lichaamsprocessen, zoals de hersenfunctie, de vruchtbaarheid en het immuunsysteem. Visolie kan vooral gunstig zijn voor paarden met ontstekingsgevoelige aandoeningen, zoals artrose, zomereczeem of chronische luchtwegproblemen.
Het bijzondere aan visolie is dat het EPA en DHA direct levert, zonder dat het lichaam deze vetzuren eerst hoeft om te zetten, zoals bij plantaardige olie het geval is. Onderzoek laat zien dat zelfs relatief kleine hoeveelheden (30-60 ml per dag voor een paard van 500 kg) het vetzuurprofiel van het bloed al kunnen veranderen. Dit is minder dan de 162 ml per dag die in sommige onderzoeken werd gebruikt; met de lagere dagelijkse hoeveelheid wordt dus toch al effect bereikt.
Dosering: hoeveel olie heeft mijn paard nodig?
De juiste dosering van olie hangt af van verschillende factoren, zoals het gewicht van je paard, zijn activiteitsniveau en de specifieke behoeften. Over het algemeen wordt een hoeveelheid van 30 tot 120 ml olie per dag aanbevolen voor een volwassen paard van 500 kg. Voor visolie is een lagere dosering vaak al voldoende: 10 tot 30 ml per dag voor een paard van 500 kg volstaat meestal. Deze doseringen zijn gebaseerd op wetenschappelijke studies. Voor visolie is aangetoond dat 30-60 ml per dag al het vetzuurprofiel beïnvloedt. Voor lijnzaadolie wordt in studies zelfs tot 500 ml per dag als bovengrens gehanteerd, maar in de praktijk werkt 30-120 ml uitstekend en blijft goed te verteren.
Begin dus altijd met een kleine hoeveelheid (bijvoorbeeld 30 ml) en bouw dit geleidelijk op over 2-4 weken. Dit geeft de darmen van je paard de tijd om zich aan te passen aan de vetvertering. Verdeel de olie bij voorkeur over twee porties per dag om de spijsvertering te ondersteunen
Let op: Te veel olie in één keer geven, kan leiden tot diarree of een verstoring van de darmflora. Dit komt door het ontbreken van een galblaas, waardoor grote hoeveelheden vet niet efficiënt worden afgebroken. Overschrijd daarom nooit de aanbevolen dosering en houd je paard goed in de gaten. Bij hoeveelheden boven de 120 ml per dag is het verstandig om extra vitamine E te geven (ongeveer 1 IE per ml olie) om oxidatie te voorkomen.
Conclusie
Olie kan een waardevolle toevoeging zijn aan het paardendieet, mits je de juiste soort kiest en de dosering afstemt op de behoeften van je paard. Het ontbreken van een galblaas betekent dat paarden moeite hebben met het verteren van grote hoeveelheden vet ineens. Vermijd zonnebloemolie vanwege de ongunstige omega-3/omega-6 verhouding. Kies liever voor lijnzaadolie of visolie, die rijk zijn aan omega-3 vetzuren. Houd bij de keuze en hoeveelheid olie rekening met de basis van het rantsoen van je paard: paarden met veel ruwvoer hebben doorgaans aan lagere hoeveelheden genoeg, terwijl graangevoerde paarden juist een hogere behoefte hebben aan omega-3 om hun vetzuurbalans te herstellen. Visolie werkt eigenlijk altijd al bij kleine hoeveelheden als pure EPA/DHA-aanvulling.
Bronvermelding
[1] Kentucky Equine Research Staff. Broodmare Nutrition: Advantages of Feeding Omega-3s. Kentucky Equine Research 2016. https://ker.com/equinews/broodmare-nutrition-advantages-feeding-omega-3s/ (geraadpleegd 5 april 2025).
[2] Hess T, Ross-Jones T. Omega-3 fatty acid supplementation in horses. R Bras Zootec 2014;43:677–83. https://doi.org/10.1590/S1516-35982014001200008.
[3] Vandeweerd J-M, Coisnon C, Clegg P, Cambier C, Pierson A, Hontoir F, e.a. Systematic Review of Efficacy of Nutraceuticals to Alleviate Clinical Signs of Osteoarthritis. Journal of Veterinary Internal Medicine 2012;26:448–56. https://doi.org/10.1111/j.1939-1676.2012.00901.x.
[4] King SS, AbuGhazaleh AA, Webel SK, Jones KL. Circulating fatty acid profiles in response to three levels of dietary omega-3 fatty acid supplementation in horses. Journal of Animal Science 2008;86:1114–23. https://doi.org/10.2527/jas.2007-0682.
[5] O’Neill W, McKee S, Clarke AF. Flaxseed (Linum usitatissimum) supplementation associated with reduced skin test lesional area in horses with Culicoides hypersensitivity. Can J Vet Res 2002;66:272–7.
[6] PhD CT. Will an Omega-3 Fat Supplement Help My Horse’s Allergies? The Horse 2022. https://thehorse.com/164293/will-an-omega-3-fat-supplement-help-my-horses-allergies/ (geraadpleegd 5 april 2025).