Luchtzuigen

Een natuurlijke aanpak van luchtzuigen

Doe je ogen dicht, denk aan een paard en omschrijf het eerste beeld dat in je opkomt. Tien tegen één dat je een glimmend wit paard in volle galop en met wapperende manen over de steppes ziet razen. Vrij en gelukkig, dichtbij de natuur. Zoals het hoort. Toch?

Vandaag de dag telt Nederland naar schatting ± 140000 geregistreerde paarden en pony’s en die rennen lang niet allemaal meer met wapperende manen over de vlaktes. Van kuddedier domesticeerde de mens het paard tot lastdier en vervoersmiddel, zorgvuldig geselecteerd op soort- en rasspecifieke eigenschappen. Mooie paarden, die iedereen eigenlijk wel wilde hebben...en zo verwerd het paard tot hobbydier. Neem vandaag de dag een willekeurige manege en zie rijen paarden in de box staan wachten. Wachten tot ze er eventjes uit mogen om met een 10‐jarige op de rug rondjes door de bak te rennen, of een kort buitenritje mogen doen. Het domesticeren van dieren om ze te houden voor eigen plezier hoeft niet perse iets slechts te zijn, zolang we maar wel in ons achterhoofd houden waar het dier ooit voor bedoeld was en hoe hij qua genetische behoeftes in elkaar zit; zowel qua beweging als qua voeding en interactie met soortgenoten. Doen we dit niet, dan kunnen ook dieren last krijgen van geestelijke problemen als stress of juist verveling. En dat soort problemen kunnen verschillende lichamelijke klachten veroorzaken, zoals luchtzuigen. 

Luchtzuigen

Luchtzuigen is een vorm van stereotype gedrag dat valt onder de ‘stalondeugden’. Stereotype gedrag houdt in dat een dier herhaaldelijk dezelfde (monotone) beweging of handeling verricht. Bij luchtzuigen houdt het paard het hoofd in een bepaalde houding terwijl lucht naar binnen wordt gezogen, soms pakt het paard hierbij iets vast met de tanden; dan spreken we van kribbebijten. Naar de oorzaken van luchtzuigen zijn diverse studies verricht die een aantal mogelijke oorzaken laten zien, deze oorzaken lijken op hun beurt ook weer met elkaar in verband te staan:

 

  • Voeding:  teveel  brok  en  te  weinig  ruwvoer  lijkt  het  ontstaan  van  luchtzuigen  in  de  hand  te werken,  evenals  het  aanbieden  van  een  gering  aantal  vaste  (brok)maaltijden  per  dag,  in  plaats van  een  mogelijkheid  tot  ‘vrij’  foerageren.  Brok  zorgt  voor  een  verzuring  van  het maagdarmkanaal  doordat  het  brok‐etende  paard  te  weinig  kauwbewegingen maakt  om voldoende speeksel aan te maken, terwijl speeksel verzuring van de maag tegengaat.          
  • Maagproblemen:  er  lijkt  een  connectie  te  bestaan  tussen  luchtzuigen  en  maagproblemen. Paarden  die  luchtzuigen  hebben  vaker  last  van  maagzweren  of  maagontsteking.  Ook  lijkt  het luchtzuigen  een  negatieve  uitwerking  op  de  conditie  van  de  maag  te hebben,  luchtzuigers hebben  meer  beschadigingen  dan  niet‐  luchtzuigers.  Omdat  het  moeilijk  is  een  verklaring  te vinden  dat  luchtzuigen  de  oorzaak  van  maagproblemen  is,  wordt  daarom  steeds  vaker aangenomen dat het hebben van maagproblemen luchtzuigen veroorzaakt. 
  • Management:  gebrekkig  management  en/of  trainingsfouten  zorgen  voor  een  vergrote emotionele  lading  bij  het  paard.  Ook  ingrijpende  gebeurtenissen  of  het  te  jong  of  verkeerd spenen van een veulen kan voor een dergelijke, psychische, verstoring zorgen. Luchtzuigen kan hier  een  uiting  van  stress  zijn.  Naast  de  manier  van  spenen  zijn  (op  latere  leeftijd)  het  ontwerp van  de  stal,   het  type  strooisel,  de  hoeveelheid  en  soort  voer  en  het  aantal  keer  dat  het  voer gegeven  wordt  van invloed  op  het  ontwikkelen  van  stereotypieën.  Een  emotionele  verstoring of  teveel  stress  kan  maagproblemen  zoals  maagzweren  veroorzaken,  en  zo  dus  ook  een  reden zijn voor het paard om te starten met luchtzuigen. Onderzoek heeft aangetoond dat tijdens hetluchtzuigen  de  hartslag  van  het  paard  significant  lager  was  dan  normaal,  wat het  tot  een  soort ‘eigengemaakte doping’ maakt.   

Om luchtzuigen effectief te behandelen, moeten deze drie oorzaken liefst tegelijkertijd  ‐ en liefst zo snel mogelijk ‐  worden aangepakt. Des te langer een paard luchtzuigt, des te moeilijker het is om dit nog met 100% resultaat te behandelen. Een kant en klare oplossing uit een potje is er niet. Goed (stal)management, een goede ‐bij het paard passende‐ training en het verstrekken van voldoende ruwvoer zijn verantwoordelijkheden die bij de eigenaar liggen. Wél kunnen voedingssupplementen worden gegeven om dit proces te ondersteunen.

Supplementen?

De meeste supplementen die verkrijgbaar zijn en worden aanbevolen tegen luchtzuigen, hebben alleen een uitwerking op de maag, en dan veelal op één specifiek onderdeel van de maag. Zo werken veel middelen alleen zuurremmend en leggen anderen alleen een beschermende (slijm)laag over de maagwand om aantasting hiervan door maagzuur te voorkomen. Het is echter niet aangetoond dat alle paarden die luchtzuigen ook daadwerkelijk maagproblemen hebben en gedragsproblemen als stress blijven met deze supplementen onbehandeld. Daarom kan een supplement dat niet alleen maagherstellende ingrediënten bevat, maar ook rustgevende stoffen een betere uitwerking hebben op luchtzuigende paarden. Dit is ook het resultaat van een onderzoek dat in 2005 uitgevoerd werd aan de faculteit Diergeneeskunde in Utrecht. Tijdens dit onderzoek werden 77 luchtzuigende paarden behandeld met verschillende supplementen en een groep met een placebo; de groep die op het supplement met:

(met zowel rustgevende als maagherstellende kruiden) werd gezet vertoonde significant de meeste vooruitgang. De oplossing van stereotype gedrag ligt zeker niet alleen besloten in het toedienen van een supplement. Een luchtzuigend paard een poedertje toevoegen aan het voer, maar hem wel nog steeds de hele dag in zijn eentje in een box laten staan zal hooguit het luchtzuigen verminderen, maar het paard niet gelukkiger maken of beter in zijn vel laten zitten. Denk nog eens terug aan dat paard met die wapperende manen. Geef hem voldoende afleiding, ruimte, beweging en interactie met soortgenoten, zorg voor goede voeding, ondersteund met een goed supplement…zoals het hoort. Toch? Juist!